Инсонга турли ҳуқуқлар берилган. Улар орасида энг бебаҳоси ва тортиб олиниши мумкин бўлмагани бу яшаш ҳуқуқидир. Шунинг баробарида моддий ва маънавий таъминот, ўқиш, билим олиш, касб-ҳунар эгаллаш, шахс сифатида камолга етиш ҳамда орзу-мақсадлар сари одимлаш каби ҳаётий эҳтиёжлар ҳам ҳуқуқлар сирасига киради.

Қонунлар ва қонуности ҳужжатлар Конституциямизда акс эттирилган ҳуқуқ ва мажбуриятлар ижросини таъминлаш, жавобгарликни белгилаш, кези келганда, жазо ёки мукофот тайинлашга хизмат қилади. Парламент палаталари миллий қонунчиликдаги аҳоли ҳаётига дахлдор бўлган энг кичик таҳририй ўзгаришдан тортиб, йирик кодексгача барча масалани муҳокама қилади, фикр билдиради, эътирозини айтади. Ҳафта бошида бўлиб ўтган фракциялар йиғилишлари ҳамда қуйи палата мажлисида айни жиҳатлар кузатилди.

Жарималар ўзгармайди

Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг навбатдаги мажлисида қатор қонунлар биринчи ва иккинчи ўқишда кўриб чиқилди. Ана шулардан бири суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тизимини рақамлаштириш ҳамда ижро иши юритиш самарадорлигини янада оширишга қаратилган қонун лойиҳаси бўлди.

Иккинчи ўқишда муҳокама қилинган қонунга кўра, фуқаролардан қарздорлиги учун ундирув қаратилиши мумкин бўлмаган энг кам кафолатланган даромадни ўрнатиш назарда тутилган. Шу билан бирга, давлат ижрочилари томонидан қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ мажбурий ижро ҳаракатларини амалга оширишда мобил видеокузатув воситаларидан фойдаланишни назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда.

Қайд этилдики, иккинчи ўқишда депутатларнинг таклифлари инобатга олинди. Бу, айниқса, жавобгарлик белгилашдаги жарималар миқдори билан боғлиқ меъёрларда акс этган. Хусусан, суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисидаги қонунчиликни бузганлик учун белгиланаётган жарима миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача қилиб ўзгартирилган. Биринчи ўқишда бу базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн беш бараваридан йигирма бараваригача этиб кўрсатилган эди. Шунингдек, жарималар миқдорини камайтиришга оид ва фуқаролар ҳуқуқлари билан боғлиқ қатор таклифлар иккинчи ўқишда инобатга олинган.

Ўзбекистон Халқ демократик партияси фракцияси аъзоларининг фикрича, киритилаётган меъёрлар суд ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этишда инсон омилининг камайишига, мажбурий ижро этиш тизимини янада такомиллаштиришга, одил судлов самарадорлигини таъминлашга хизмат қилади. Шундан келиб чиқиб, лойиҳа иккинчи ўқишда қўллаб-қувватланди.

Озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш учун ҳуқуқий механизм етарлими?

Озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш бугуннинг энг муҳим вазифаларидан биридир. Нуфузли халқаро ташкилотлар ҳам мазкур масалага алоҳида эътибор билан ёндашиши унинг нақадар долзарб аҳамият касб этишини ифодалайди. Мутахассислар эса озиқ-овқат маҳсулотларини етиштириш ва уларни тақсимлаш бўйича ёндашувни мутлақо ўзгартириш вақти келганини таъкидламоқда. Зеро, идеал ҳолатда қишлоқ, ўрмон ва балиқчилик хўжаликлари барчани озиқ-овқат билан тўлиқ таъминлаш, рисоладагидек даромад манбаини яратиб беришга қодир. Шу билан бирга, бундай ҳолатда инсон манфаатлари йўлида ҳам қишлоқ хўжалиги ривожланади, ҳам атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича чора-тадбирлар ижроси таъминланади.

Амалдаги “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”ги қонун 1997 йил 30 августда қабул қилинган. Бироқ мазкур ҳужжат озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлигини таъминлашдаги замонавий талабларга, ЖСТнинг санитария-фитосанитария чораларини (СФС чоралари) қўллаш тўғрисидаги келишуви тамойилларига ва бошқа қатор стандартларга жавоб бермайди.

Ваҳолонки, озиқ-овқа т маҳсулотининг хавфсизлигини бутун озиқ-овқат занжирида “даладан дастурхонгача” ёндашувига асосланга н принцип асосида таъминлаш талаб этилади. Соҳанинг реал ривожланиш ҳола тини ва ма вжуд илмий сал оҳиятни ҳисобга олган ҳолда, унинг хавфсизлигини бошқаришнинг интеграллашган ва самарали тизимини жорий этиш зарур. Ривожланга н давлатлар тажрибаси эса қонунни қайта кўриб чиқишни тақозо этад и. Демак, қонунчилигимизда ҳам бу борада яхлит ҳужжатга эҳтиёж мавжуд. Шундан келиб чиқиб тайёрланган қонун лойиҳаси қуйи пала та мажлисида муҳокама қилинди.

Аввалроқ ХДП фракцияси йиғилишида кўриб чиқилган масала юзасидан депутатлар ўз фикр-мулоҳазаларини билдирган эди. Хусусан, Дилбар Мамаджанова амалдаги қонун нормаларининг аксариятида озиқ-овқат маҳсулоти хавфсизлигини таъминлашда қўлланиладиган халқаро принциплар, стандартлар ва амалиётлар акс эттирилмаганига эътибор қаратди. Бундан ташқари, ваколатли давлат органларининг вазифаларини аниқ белгилаш борасида қонуннинг ҳуқуқий механизмларини қайта кўриб чиқиш кераклиги таъкидланди.

Фракция аъзоси Зокиржон Зоҳидов бугунги кунда озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқараётган тадбиркорларнинг қонунга, хусусан, Алиментариус кодекси стандартларига риоя қилиши учун қандай назорат механизми борлиги билан қизиқди. Уларнинг фаолиятини ўрганиш ва таҳлил олиб бориш учун тегишли ташкилотлар ёки депутатларга ҳуқуқий асос кера к. Амалд аги тартибга кўра, ҳудудларда махсус комиссия бор ва унинг розилиги асосида бир йилда фақат бир марта ишчи гуруҳи билан бирга тадбиркорлик субъектларини мониторинг қилиш мумкин. В аҳолонки, озиқ-овқат маҳсулотлари ҳар куни ишлаб чиқарилади.

Депутат бу жуда мураккаб жараён бўлиб, хорижий тажрибада озиқ-овқат ишлаб чиқарувчи корхоналарда давлат томонидан қўйилган назорат органлари борлигини таъкидлади. Ўзбекистонда мазкур масала қай тартибда амалга оширилиши хусусидаги савол билан мурожаат қилди.

Ташаббускорларга кўра, ҳозирда Бизнес – омбудсман билан келишган ҳолда текшириш тизими мавжуд. Қонун лойиҳаси билан эса тадбиркорлик субъектларини ягона реестрга киритиш режалаштирилган. Шундан кейин уни меъёрларга мувофиқ текшириш имконияти юзага келади.

Бундан ташқари, Алиментариус кодекси стандартларига мувофиқлаштириш бўйича санитария қоидалари меъёрлари ишлаб чиқилмоқда. Бугунги кунда 6 та асосий горизонтал йўналишлар тайёрланган ва бу борадаги ишлар давом эттирилади.

Фракция аъзолари, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиши Санитария ва фитосанитария чораларини қўллаш бўйича битимни қабул қилишни талаб этишини таъкидлади. Бунинг учун билдирилган таклифлар инобатга олиниши, қонун лойиҳасидаги меъёрларни кучайтириш чоралари кўрилиши зарурлигига урғу берилди.

Умуман олганда, қонун қабул қилиниши аҳолини хавфсиз озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашга йўналтирилган амалдаги қонунчилик базасини тўлдиради. Бундан ташқари, озиқ-овқат маҳсулоти истеъмоли билан боғлиқ касалланишларни камайтиради ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг рақобатбардошлигини оширишга хизмат қилади.

Муҳокама ва савол-жавоблардан сўнг қонун лойиҳасининг концепцияси маъқулланди.

«Ўзбекистон овози», 5.3.2025, №9