Президентимиз раислигида 5 март куни ўтказилган Коррупцияга қарши курашиш миллий кенгаши йиғилишида юртимизда коррупциядан холи муҳит яратиш бўйича қилинган ишлар тизимли олиб борилмаётгани танқидий таҳлил қилиниб, келгуси вазифалар белгиланди.
Дарҳақиқат, коррупция — инсониятга, иқтисодиётга зарба берадиган, қонун устуворлигини бузадиган ва халқнинг давлат сиёсатига ишончини кескин сусайтирадиган хавфли иллат саналади. Агар унинг олди олинмаса, мамлакатда ҳақиқий ишбилармонлик ва инвестиция муҳитини яратиб бўлмайди. Зотан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти эътирофича, бугунги кунга келиб, дунё бўйича бир йилда “бериладиган ва ёки олинадиган” поралар қиймати нақд 1 трлн. АҚШ долларидан ошмоқда. Умуман, коррупция ортидан дунё иқтисодиёти йилига 2.6 трлн. АҚШ доллари йўқотяпти.
Ўз олдига буюк миллат ва давлат қуриш мақсадини қўйган Ўзбекистон учун энг асосий ислоҳотлар мақсади — иқтисодий асосларни мустаҳкамлаш эканидан келиб чиқсак, коррупция инвестицияларни жалб этиш ва миллий иқтисодиётнинг жозибадорлигини таъминлашга қарши энг катта ғов кабидир.
Шу маънода, йиғилишда Президентимиз томонидан 55 та аниқ мақсадга йўналтирилган ташаббуслар илгари сурилди. Уларнинг ҳаётга татбиқ этилиши асносида 5 та қонун, 12 та фармон ва қарорлар ишлаб чиқилади. Коррупцияга қарши курашишда парламент, миллий ва ҳудудий кенгашлар, фуқаролик жамияти институтларининг роли оширилади. Шу ўринда алоҳида эътироф этиш жоизки, мазкур улкан мақсад ва ҳаракатда ҳар биримизнинг вазифамиз, ўрнимиз бўлади. Яъни, ватанпарварлик, дахлдорлик, ирода ва ишонч билан ҳар қачонгидан ҳам қатъий тарзда ишлашимиз мақсадга мувофиқдир.
Маърузадан англашиладики, эндиликда коррупцияга қарши курашишнинг ҳуқуқий асосларини кучайтириш, ушбу иллатга нисбатан ёндашувни тубдан ўзгартиришни талаб этади. Бу ҳаракатлар натижасида, декларациялаш, ноқонуний бойлик орттиришга оид янги тартиблар амалга киритилади. Пировардида, коррупция омиллари чекланади. Коррупцияга қарши курашиш агентлиги, ташкилотлардаги ички назорат тузилмалари фаолияти янада кучайтирилади.
Албатта, санаб ўтилган вазифалар моҳиятига кўра, кичик ёки бир-икки кунда амалга ошириладиган ислоҳотлар эмас, барчаси вақт талаб қилади. Бироқ, ўзгаришни бугундан бошлаш ҳам ушбу мақсадларга етишнинг асосий шартидир.
Аммо афсус билан айтиш жоизки, ушбу кескин қадамларни ташлашга олиб келган омиллар кишини қувонтирмайди. Хусусан, коррупциявий жиноятларнинг 75 фоизи туман ва маҳаллада маиший коррупция шаклида содир этилмоқда. Айни жиҳатнинг ўзи энди Коррупцияга қарши курашиш ҳудудий кенгашлари фаолиятини жиддий ислоҳ этишни талаб қилади ва шундан келиб чиқиб, ҳудудий кенгашлар таркиби тўлиқ янгиланиб, уларга вилоят халқ депутатлари кенгаши раислари бош бўлади.
Бундан ташқари, соҳалар кесимида ҳам алоҳида ёндашув ҳаётга татбиқ этилади.
Қайд этиш жоиз, коррупцияга қарши кураш ушбу йиғилишдагина айтилган вазифалар ва таклифлардан бошланмади. Сўнгги йилларда бу борада қатор ишлар амалга оширилди ва дастлабки натижалар ҳам мавжуд. Хусусан, ерни ҳоким қарори билан ажратишдан тўлиқ воз кечилиб, аукцион тизимига ўтказилгани натижасида бу тизимнинг янада халқчиллиги таъминланди. Юртдошларимизнинг энг кўп иши тушадиган соҳалардан бири, “Шаффоф қурилиш” дастури жорий этилганидан кейин бу соҳада ҳам ижобий ўзгаришлар сезилди.
Давлат харидлари бўйича қонун қабул қилингани, танлов ва тендер рақамлаштирилиб, соғлом рақобат бўлгани учун ўтган йили 14 триллион сўм бюджет маблағи тежалди.
Бу борадаги ўзгаришларни банк-молия, таълим ва соғлиқни сақлаш соҳаларида ҳам кўриш мумкин. Бунда хизмат кўрсатиш жараёнларида рақамлаштиришнинг ўрни беқиёс эканини қатор мисоллар ҳам кўрсатиб турибди. Жумладан, биргина мактабгача ва мактаб таълими тизимида 10 дан ортиқ хизмат турлари тўлиқ электрон шаклга ўтказилгани натижасида, соҳада мурожаатлар сони 2,5 каррага, олий таълим тизимида эса 35 турдаги ҳужжатларни инсон омилисиз олишга ўтилгани учун соҳадаги мурожаатлар 2,2 бараварга камайди.
Аҳоли ва тадбиркорларга “халқ хизматидаги давлат” тамойили асосида хизмат кўрсатиш йўлга қўйилиши ортидан 120 турдаги ҳужжатларни талаб қилиш, 160 дан ортиқ лицензия ва рухсатномалар олиш тартиби бекор қилинди. Натижада, 200 мингга яқин янги тадбиркорлар бозорга кириб келди. Чет эл иштирокидаги корхоналар қарийб 5 карра ошиб, 23 мингтага яқинлашди.
Электрон давлат хизматлари сони 15 карра ортиб, 721 тага етди, улардан фойдаланувчилар эса, 11 миллиондан ошди.
Қувонарлиси шундаки, бу каби кўрилган чоралар орқали сўнгги етти йилда мамлакатимизга 120 миллиард доллардан ортиқ инвестиция кирди, иқтисодиётимиз 2 карра ўсиб, ўтган йили 115 миллиард долларга етди.
Қурилиш соҳаси замонавий давлатчилигимизда ўзига хос ва энг илғор йўналишлардан бирига айлангани сир эмас. Бунинг ортидан миллионлаб оилалар уй-жойга эга бўлмоқда, йирик лойиҳалар амалга оширилиши иқтисодиётга ижобий таъсир кўрсатмоқда. Бироқ ер олиш, уй-жойларни аввало сифатли қуриш, қулай шарт ва нархларда харид қилиш жараёнларида адолат ва очиқликни таъминлаш масаласи ҳам бугуннинг энг долзарб вазифалари қаторидан жой олгани бор гап. Шундан келиб чиқиб, йиғилишда мазкур соҳага ҳам алоҳида эътибор қаратилди.
Жумладан, эндиликда йирик лойиҳалар юқори даражадаги коррупцияга қарши стандартлардан келиб чиқиб баҳоланади.
Шунингдек, бундай инвестиция лойиҳаларида халқаро коррупцияга қарши стандартлар жорий этилиб, йирик аукцион шартлари рақобатдошлик экспертизасидан ўтказилади.
Шу билан бирга, “Шаффоф қурилиш” платформасининг қамровини янада ошириб, уни халқаро ташкилотлар лойиҳаларига ҳам босқичма-босқич жорий қилиш вазифаси белгиланди.
Эътиборлиси, эндиликда Коррупцияга қарши курашиш агентлигининг иш услуби ўзгартирилиб, тажриба тариқасида 5 та соҳа, жумладан қурилиш соҳасининг ҳам комплаеанс назорати агентликка ўтказилади.
Мухтасар қилиб айтганда, сўнгги йиллардаги шиддатли ислоҳотлар силсиласида яқинда бўлиб ўтган йиғилиш, ўзига хос тарзда тарихий кунга айланди. Зеро, берилган вазифалар, ўртага ташланган таклифлар ижроси айнан ислоҳотлар шиддатига шиддат, инсонлар ишончига ишонч қўшади. Пировардида, ҳар жиҳатдан эркин ва мустаҳкам бўлган Янги Ўзбекистон Учинчи Ренессанс каби ўз олдига қўйган улкан мақсадларига етиши янада тезлашади.
Зулайҳо АКРАМОВА,
Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати,
ЎзХДП фракцияси аъзоси.