2025 йил — Атроф-муҳитни асраш ва «яшил иқтисодиёт» йили
Ҳавонинг ифлосланиши инсон саломатлиги учун энг жиддий таҳдидлардан бирига айланди. Маълумотларга кўра, дунёда ҳар йили 9 миллионга яқин одам ҳаво, тупроқ ва сувнинг ифлосланишидан вафот этади. Экологик муаммоларнинг чуқурлашиши, истеъмолга яроқсиз сув, чанг-тўзонлардан яна миллионлаб кишилар, биринчи навбатда болалар, аёллар, кексалар соғлиғига зиён етмоқда.
Мана шундай шароитда глобал иқлим ўзгаришлари, атмосферанинг ифлосланиши, қурғоқчилик ва чўлланишга қарши курашнинг бирламчи ечими яшил иқтисодиётга ўтиш, энергия самарадорлигини ошириш, экологик тоза транспорт турларини ривожлантириш ҳисобланади.
Таъкидлаш жоизки, мамлакатимизда 2030 йилга қадар яшил майдонларни 30 фоизга етказиш режалаштирилган. Ушбу мақсадда сўнгги уч йилда республика бўйича жами 736 млн туп дарахт ва бута кўчатлари экилди.
Бу ишларни фаол давом эттириш, «Ўзбекистон–2030» стратегиясини Атроф-муҳитни асраш ва «яшил иқтисодиёт» йилида амалга оширишга оид Давлат дастурида белгиланган вазифаларни изчил ҳаётга татбиқ қилишга жиддий эътибор қаратилмоқда.
Давлат дастурига кўра, жорий йилда маҳаллаларнинг экологик қиёфасини яхшилаш, кўчаларнинг яшиллик даражасини ошириш, экологик жиҳатдан қулай ва фаровон яшаш муҳитини шакллантириш чора-тадбирлари янги босқичга кўтарилади. Аҳоли учун барпо этилаётган пиёдалар ва алоҳида велосипед йўлаклари бўйида дарахтлар ва ўсимликларни экиш орқали «Сояли сайр кўчалари» тармоғи яратилади, соҳил ва дарё бўйларида 80 та инфратузилма объекти ва 110 километрдан ортиқ соғломлаштириш йўлаклари барпо этилади. «Яшил макон» умуммиллий лойиҳаси ва «Менинг боғим» лойиҳаси доирасида 200 миллион туп дарахт ҳамда буталар экилиши, «яшил боғлар» ва «яшил жамоат хиёбонлари»да қуёш панеллари ёрдамида қувватланувчи ёриткичлардан фойдаланиш ҳам кўзда тутилмоқда.
Бу саъй-ҳаракатлар замирида чўлланиш, ҳаво ифлосланиши каби муаммоларни юмшатиш, ҳудудлар қиёфасини гўзаллаштириш, яшилликка бурканган манзилларни кўпайтириш ва одамлар ҳаёти сифатини яхшилаш мақсадлари мужассам.
Одилжон ИМИНОВ,
Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги Ўзбекистон ХДП фракцияси аъзоси:
– Яшиллаштиришнинг асосий афзалликларидан бири ҳаво сифатини яхшилашдир. Зотан, экологик муаммолардан биринчи навбатда ижтимоий ёрдамга муҳтож аҳоли кўпроқ зиён кўради. Чунки, оддий мисол, ҳамма ҳам уйига сувни ёки ҳавони тозаловчи фильтрларни қўйиш имкониятига эга эмас. Агар биз экологик муаммоларнинг самарадор ечимларини амалиётга йўналтирсак, ўз-ўзидан жуда кўплаб ижтимоий масалаларда ҳам янги қадамларни қўйган бўламиз.
Яна бир жиҳат. Кўчат экиш мавсумларида ҳақ тўланадиган жамоат ишларига ишсиз аҳолини, биринчи навбатда «Темир дафтар», «Аёллар дафтари» ва «Ёшлар дафтари»га киритилган фуқароларни фаол жалб этишга эътибор қаратилади.
Шунингдек, экология соҳасига ихтисослашган олий маълумотли мутахассисларни тайёрлаш масаласи ҳам долзарб бўлиб турибди. Айтайлик, эколог-биолог, экохимик, экологик аудитор, нутрицолог каби кўплаб замонавий касбларга кундан-кун эҳтиёж ортмоқда. Шуни инобатга олиб, олий таълим бўғинида минглаб ёшларни экология билан боғлиқ касбларга йўналтириш учун янги мутахассисликлар очилиши айни муддаодир.
Баҳорда 125 миллионта кўчат
Шу кунларда айни кўчат экиш мавсуми қизғин паллага кирмоқда. Юртимизда «Яшил макон» умуммиллий лойиҳаси доирасида олиб борилаётган ишлар тобора кенг қамров касб этмоқда. Лекин бу ишлар кутилган натижани беряптими? Экин мавсумида нималарга эътибор қаратиляпти? Кўчатлар қандай парваришланяпти ва қандай танланяпти?
Бу саволларимизга жавоб олиш учун соҳа мутахассисларига юзландик.
Ўлмас СОБИРОВ,
Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги бўлим бошлиғи:
– Биласиз, Ўзбекистон иқлими жуда ўзгарувчан. Баъзи ҳудудларимизда намлик юқори ёки меъёрида бўлса, баъзи жойлар қурғоқчиликка мойил. Кўчатларни экишда ва танлашда биринчи ўринда шу масалага эътибор қаратяпмиз. Сўнг уларнинг ҳар бирини парваришлаш учун масъуллар бириктирилиб, «yashilmakon.eco» электрон платформасига киритиб борилмоқда. Ўтган йиллар давомида бу борада етарлича тажриба тўпладик, хатолардан сабоқ чиқардик.
Жумладан, вазирлигимиз томонидан 2024 йил кузги кўчат экиш мавсуми илмий асосланган ҳолда эълон қилинди. Вегетация муддати тугаши билан 8 ноябрда республикамизнинг тоғли ҳудудларида, бошқа ҳудудларда 12 ноябрда, Сурхондарё вилоятида эса 15 ноябрда кўчат экиш ишлари бошлангани яхши натижа берди. Йил давомида 253 та сув қудуғи қазилиб, 3,2 минг км суғориш тармоғи барпо этилди. Сувсиз ҳудудларга 1900 дан ортиқ махсус техника жалб қилинди. Республикамизнинг шаҳар ва туманлари марказларида жами 347 гектар майдонда «яшил боғлар» яратилди.
Жорий йилда орттирган тажриба ва билимларимиздан янада самарали фойдаланишни мақсад қилганмиз. Баҳор мавсумида 125 млн, кузда 75 млн туп дарахт ва бута ниҳоллари экиш, «Яшил боғлар» сонини 700 тадан ошириш режалаштирилган. Хусусан, йирик саноат корхоналари ва уларга туташ ҳудудларда 10 миллион туп кўчатдан иборат «яшил белбоғ»лар яратилади. Йил давомида ўрмон муҳандиси, биолог-ботаник, дендролог, тупроқшунос, ирригатор, гидрогеолог, гидролог каби мутахассислар иштирокида тегишли ҳудуд тупроқ-иқлим шароитига мос кўчат турларини танлаш, экиш, парвариш қилиш ва суғориш бўйича илмий-амалий семинарлар ташкил этилади.
Галофит боғлари барпо этилади
Бобур ҲУСАНОВ,
Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги масъул ходими:
– Бу йилдан бошлаб яна бир янгилик жорий этилмоқда. Яъни, Қорақалпоғистон Республикаси, Жиззах, Бухоро, Навоий, Қашқадарё вилоятларининг танланган ҳудудларида 1 тадан, жами 5 та галофит боғлари ташкил этилади. Хўш, галофит боғлари нима ўзи?
Шўр ва сувсизликка чидамли ўсимликлар тури галофитлар дейилади. Мутахассисларнинг фикрига кўра, дунёда у ёки бу тарзда галофитларга тегишли бўлган 3 мингга яқин ўсимлик турлари мавжуд. Галофитларнинг аксарияти ўсимлик, аммо бутун бир ўрмонларни ҳосил қиладиган наботот турлари ҳам мавжуд. Тупроғи шўр ерларимизда улардан фойдаланиш самарали натижа бериши аниқ.
Бундан ташқари, барча ҳудудларда кўчатчилик фаолияти билан шуғулланувчи субъектларни тўлиқ хатловдан ўтказиб, экиладиган ниҳолларнинг захираси яратилмоқда.
Баҳор мавсумида кўчат сотиш ярмаркалари ва савдо нуқталари фаолияти йўлга қўйилади. Республиканинг мавжуд иқлим зоналари ва улардаги шароитлардан келиб чиқиб Қорақалпоғистон Республикаси, Бухоро, Сурхондарё, Жиззах, Фарғона ва Тошкент вилоятларида «ин-витро» лабораториялари ташкил этилади. Бу эса ўрмон зоналарини кенгайтиришга хизмат қилади.
Орол тубида «яшил қопламалар»
Зафар ЭШОНҚУЛОВ,
Ўрмон хўжалиги агентлиги масъул ходими:
- Бу йил ана шундай ҳудудларининг ўзида 250 минг гектарда «яшил қопламалар» - ҳимоя ўрмонзорларини барпо этмоқчимиз. Шунингдек, тоғли, водий, тўқай ҳудудларда ҳам ўрмонларни кенгайтириш тадбирлари олиб борилади.
Орол денгизи тубида 100 минг гектар флора ва фаунадан иборат «яшил қоплама» яратилиб, Оролбўйи минтақасидаги ўрмонзорлар майдони 2,1 миллион гектарга етказилади. Бунинг учун биринчи навбатда ўсимликлар дунёсини яратиш, 1 йиллик, кўп йиллик, кўкка бўй чўзадиган дарахтларни экишимиз зарур. Яшиллик бор жойда тириклик бор, ҳаёт бор. Шу маънода юқорида санаб ўтилган аниқ чора-тадбирлар самарасида республикамизда яшиллик даражасини жорий йил якунига қадар янада оширишни мўлжаллаяпмиз.
Инсон саломатлигини таъминлашнинг 17 фоизи экологик омилларга боғлиқ бўлгани каби жамиятда ижтимоий барқарорликни қарор топтириш бу масалага жиддий ёндашувни талаб қилади. Айни соҳадаги ислоҳотлар мазмун-моҳиятан Ўзбекистон Халқ демократик партиясининг ғоя-ташаббуслари билан ҳам уйғундир.
Хуршидабону НАЗАРОВА,
«Ўзбекистон овози» мухбири.
«Ўзбекистон овози», 12.3.2025, №10